Ana səhifə > Mәqalәlәr > Bir Ayənin Hekayəti (Allah Bəndəsi)

Bir Ayənin Hekayəti (Allah Bəndəsi)


21-06-2013, 21:14. Əlavə etdi: qarakoynekliler
Bir Ayənin Hekayəti (Allah Bəndəsi)


ALLAH BƏNDƏSİ


“Allah bir məsəl çəkir: “Bir adamın (kölənin) bir-biri ilə çəkişən bir neçə şərikli ağası var (hərəsi onu öz istədiyi tərəfə çəkir). Başqa bir adamın da yalnız bir ağası var. Onların hər ikisi vəziyyətcə eyni ola bilərmi?!” (Zümər. 29)

Qurani-Kərimin ayələrində rast gəldiyimiz çox gözəl üslublardan biri də Allahın bəzi dərin, fəlsəfi yüklü məsələləri sıradan olan primitiv “zərbül-məsəl” lərlə izah etməsidir. Bizim dilimizdə də işlədilən “zərbül-məsəl” əslində bizim dilimizə Quran ədəbiyyatından keçmişdir. Mənası “məsəl çəkmək, “misal vurmaq” deməkdir. Allah hər hansı bir mənanı izah etmək üçün bəzən söhbətə “Allah məsəl çəkir” başlığı ilə başlayıb, hamıya aydın olan bir misalla böyük mənaları izah edir. Məsələn, bir ayədə Allahdan qeyrisni özünə rəhbər seçənlərin halı bu misalla izah edilir:

“Allahdan başqa özlərinə dost (hami) qəbul edənlər özünə yuva qurmuş hörümçəyə bənzəyirlər. Evlərin ən zəifi isə, şübhəsiz ki, hörümçək yuvasıdır. Kaş biləydilər! “ (Ənkəbut, 41)

Və ya başqa bir ayədə bildiklərinə əməl etməyənlər, oxuduqları onları adam etməyənlərin halı görün necə gözəl bir bənzətmə ilə vəsf olunur:

“Tövrata əməl etməyə mükəlləf olduqdan sonra ona əməl etməyənlər belində çoxlu kitab daşıyan (lakin onların içində nə yazıldığını bilməyən, onlardan faydalanmağı bacarmayan) ulağa bənzərlər...” (Cümə, 5)

Dediyim kimi, Qurani-kərimdə bu tip “məsəllərə”, bənzətmələrə çox rast gəlinir. Onlardan biri də bizim bu gün hekayətini edəcəyimiz ayədir.

Demək, dostlar, yazırlar ki, qədim ərəblərin quldarlıq sistemində belə bir məsələ var imiş. İki növ qullar olurmuş: Yalnız bir ağanın qulu olan qullar və bir neçə ağanın müştərək olaraq qulu olan qullar. Yalnız bir ağanın qulu olan qulun işi çox rahat olarmış. “Ağa dedi sür dərəyə, sür dərəyə!” məsələsi kimi. Ağa nə desə onu edərmiş, vəssəlam! O yan-bu yan olanda, iş düz gətirməyəndə də ağasını göstərib deyərmiş:

“Nəyi əmr etdi isə mən onu icra etdim
Siz məni danlamayın, vallah günahkar o idi”.

Belə qul bir ağanın nazını çəkər, bir ağanın zülmünə dözər, əmri düz icra etməyəndə də bir ağa tərəfindən döyülər-söyülərmiş.
İkinci növ qulların isə (bir neçə ağanın müştərək qulu olanların) işi çoooox əngəl olarmış. Təsəvvür edin, bir ağa deyir, sür dərəyə, o biri deyir sür bostana, başqa biri isə ümumiyyətlə sürmə, deyir. İndi bu biçarə qul neyləsin?! Ya gərək hər hansı bir ağanın sözünü tərcih edib icra etsin və o birilərin kötəyini yesin, ya gərək heç birinə qulaq asmayıb bütün ağaların qəzəbinə tuş gəlsin... Ona görə qullar arasında tək bir ağanın qulu olanların xüsusi çəkisi, hörməti və “avtoriteti” olarmış.
Bu, o vaxtkı ərəblər içində çox populyar bir məsələ olduğundan Ulu Yaradan bu tendensiyanı misal göstərməklə öz bəndələrinə ali bir mənanı izah etməyə çalışır:

“Allah bir məsəl çəkir: “Bir adamın (kölənin) bir-biri ilə çəkişən (pis xasiyyətli) bir neçə şərikli ağası var. Başqa bir adamın da yalnız bir ağası var. Onların hər ikisi vəziyyətcə eyni ola bilərmi?!”

Nədir bu misalın demək istədiyi söz?
Hikmətli Yaradan bu misalla dünyadakı insanları iki hissəyə bölür: yalnız bir ağanın qulu olanlar və bir neçə ağanın müştərək qulu olanlar – yalnız bir Allahın qulu olanlar, bir neçə ağanın – nəfsin, Şeytanın, dünyanın, pulun...müştərək qulu olanlar.

Baxın, dostlar, ümumiyyətlə əslinə baxanda bizim azadlıq haqda fikirlərimiz yanlışdır. Əslinə baxsaq bu həyatda azadlıq deyə biş şey yoxdur. AZADLIQ ən saxta sözüdü bu kainatın - ən çox arzulanan, heç fəth olunmayan bir zirvəsi. Ümumi köləlik qaçılamzlığıdı insan həyatının reallığı. Hamımız müəyyən mənada köləyik. Hamımız tabeyik. Elə sən də, mən də, o da...hər birimiz. Düs deyirəm, vallah. Sadəcə köləsi olduğumuz “ağalar” fərqlidir; kimisi Şərq mentalitetinin, kimisi Qərb navatorluğunun...kimisi nəfsinin, kimisi komplekslərinin, kimisi ictimai qınaqların, kimisi biliyinin, kimisi cəhalətinin, nə bilim, kimisi bir kitabın, kimisi 10 kitabın...
Görürsünüz, demək, hər birimizin baxan gözümüz olsa da, hökmən kiminsə işığıyla görürük həyatı, gözümüzlə deyil. Axı göz görmək üçün kifayət etmir...
Bütün bu sadaladığımız “ağaların” əsarətindən qurtulub sözün əsl mənasında azad düşünə biləcək qədər imkansız bir şey yoxdur, bu aləmdə. Məsələn sən -ürəyin istədiyin kimi yaşayırsan deyə azad olduğunu düşünürsən. Axı ürəyin hər istədiyini etmək nə qədər realdır ki, sən ən əziz insanını ölümün çəngindən ala bilmirsən...və ya, bəzən illərdir içinə həbs etdiyin söz ən çox demək istədiyin söz olur, deyə bilmirsən!... Ümumiyyətlə heç ürəyin həəəər istədiyini etmək də azadlıq deyil axı, o da bir növ ürəyin köləliyidir. Siz bu dari-dünyada kölə olmayan, kiməsə tabe olmayan bir insan göstərin ki, mən məni əsir etmiş bu fikrimdən azad olum. Göstərə bilməyəcəksiniz!
Çünki, ən azad yaşadıqlarını zənn edənlər və ən azad düşündüklərini düşünənlər belə özləri də bilmədən hər hansı bir mədəniyyət və təfəkkürün əsarətindədirlər. “Avropada olmasaydı belə yaşamazdı”, “Sokratı oxumasaydı belə düşünməzdi”- deyirsinizsə demək, o da Avropa həyat tərzinin, Sokrat dünyagörüşünün köləsidir. (misallar şərtidir). Məhz bu səbəbdəndir ki, şərqli ilə qərblinin düşüncələri yerlə göy qədər fərqlənir, çünki hər birinin köləsi olduğu düşüncə “ağaları” fərqlidir. Ona görə də gəlin qəbul edək ki, əsarətdən qaçmaq mümkün deyil!

Bəs çarə nədir?! Çıxış yolu varmı?! Varsa, hansıdır?!

İndi ki, əsarət və köləlik həyatın ən universal qanunudur, demək ən məntiqli çarə -ən yaxşı “ağanın” köləsi olmaqdır. İndi ki, həyatda hökmən kiminsə ziyası ilə aydınlanmaq zorundayıqsa, demək ən düzgün çarə ən işıqlı şamın başına yığışmaqdır. Biz (alim, cahil, filosof, yazıçı, fəhlə, çoban və s. olaraq) hamımız hündür bir binanın ətrafında xoşbəxtliyi axtaran insana bənzəyirik; hər birimiz binanın yalnız özümüz olan tərəfini görə bilirik, bütün tərəfləri deyil. Buna bizim boyumuz imkan vermir. Və məhz buna görə yanılırıq həmişə - xoşbəxtliyi tapa bilmirik...Sizcə bu yerdə ən məntiqli çarə - binanın üstündən (zirvələrdən) baxıb eyni anda binanın hər tərəfini görə biləni dinləmək, onun dediyi ilə oturub-durmaq deyilmi?! Ən düzgün çıxış yolu, ona tabe olmaq deyilmi?...
Bunun üçün ayə-hədis lazım deyil e, bunu bizə məntiqimiz deyir: Bütünü görən ən doğru görəndir! Demək, çarə – bütünü görənə tabe olmaqdır, xoşbəxtliyi onun verdiyi informasiyalar, təlimlər əsasında tapmaqdır! Bu köləlik deyil, zərurətdən doğan etibardır, güvəndir. Xəstə olduğumuzda özümüzü həkimin bıçağının altına atırıqsa bu ona görədir ki, o biz görmədiyimizi görür, dərdimizi bilir. Ölmək istəmiriksə onun dediklərinə qulaq asmaq zorundayıq. Bir də görürsən həkim elə şeylərin istifadəsini qadağan edir ki, sizin ən çox sevdiyiniz şeydir amma eiraz etmirsiniz. Niyə? Çünki həkim bunu özü üçün deyil, sizin xeyriniz – şəfanız üçün edir, əminsiniz. Amma iş gəlib Allaha çatanda hesablar dəyişir, qadağalar sizi narahat edir, ağız büzür, üsyan edirsiniz. Halbuki Allah da eyni ilə bir həkim kimi öz səmavi reseptləri ilə sizi sağaltmaq, xoşbəxt etmək istəyir. Baxın Qurani-Kərimin bu ayəsinə:

“Çox vaxt siz bir şeyi ikrah hissi ilə qarşılayırsınız, halbuki o sizin xeyrinizədir və çox vaxt siz bir şeyi sevirsiniz, halbuki o sizin ziyanınızadır, Allah (bütünü görən) bilir, siz (bir tərəfi görənlər) bilmirsiniz.” (Bəqərə, 216.)

Kiçik haşiyə: (dincəlmək üçün)
Yazırlar ki, molla Nəsrəddin bir gün yolla gedərkən bir eşşək nalı tapır, qışqır-bağır salır ki, ay camaat, eşşək tapmışam, ay millət, eşşək tapmışam! Mollanın səsini eşidən bütün kənd əhli yığışır. Onun əlindəki bircəcik nalı görüb təəccüblə soruşurlar:
- Ay molla, axı səndə cəmi bir nal var, eşşək hardan çıxdı?
Molla eynini pozmadan cavab verir:
- Daha nə qaldı ki, 3 nal, bir də eşşəyin özü...(Nəticəni özünüz alın!)

Hekayətini etdiyimiz ayədə Allah bizə bunu çatdırmaq istəyir: Ey bəndəm, qurtul bu müştərək ağaların çəngindən, yalnız məni dinlə, yalnız mənim qulum ol, deyir. Hürkməyək! Allahın qulu olmaq nə deməkdir? Gecə-gündüz usanmadan Allaha odun yığmaq, su daşımaq, yemək bişirmək, qoyun otarmaq...?! Xeyir, Allahın qulu olmaq yəni yalnız onu dinləmək, həyatını onun təlimləri üzərində qurmaq, xoşbəxtliyə çatmaq üçün yalnız onun sözünə qulaq vermək.
Dediyim kimi, qul məsəli insanlara tanış olduğu üçün Allah bu məsəldən istifadə edir. Əslində isə Allahla bəndə arasında olan münasibət ağa-qul münasibəti deyil, Allah-bəndə münasibətidir. (Həkim-xəstə, müəllim-şagird münasibətləri kimi) Ağanın qula əmrləri ağanın özü üçün, Allahın bəndəyə əmrləri isə yalnız bəndəsi üçündür. Ağa-qul münasibətlərində üstdənaşağılıq var, təkəbbür var, Allah-bəndə münasibətlərini tənzimləyən isə eşqdir, mərhəmətdir – Allah bəndəsinə, sən mənə bir addım gəl, mən 9 addım gələrəm, deyir. Qulluq ilə, bəndəlik arasında olan ən böyük fərqlər məhz bunalardır!
Allah – mən doğrunu da, əyrini də sənə göstərdim, seçim sənin özünündür, deyir. Belə ağalıqmı olar?! Allah ağalıq eləmir, azadlıq verir. Allah səni öz bəndəliyinə zorla çəkmir, bəsirətlə seç, gəl deyir. (Dində məcburiyyət yoxdur! - Qurani-Kərim) Bundan artıq azadlıqmı olar, dostlar?! Bəndəsinin hər şeyini verən, onu yoxdan var edən Allah yenə də despotluq etmir, zor demir, günahkarı anında cəzalandırmır, ona nə az, nə çox, düz bir ömür vaxt verir, şans verir.

Biz “qul” sözündən hürkmüşük sadəcə. Elə bilirik ki, Allah din vasitəsi ilə bizi Misir qulları kimi özü üçün işlətmək istəyir. Halbuki Allah harada özü üçün bir şey istəyir ki? Allahın hansı təlimi məhz onun özünə maddi və ya başqa faydalar gətirmək üçündür ki? Qarşıdan orucluq ayı gəlir. Bizim oruc tutmağımızın – ac qalmağımızın Yaradana nə kimi xeyri dəyə bilər, məsələn? Amma oruc təliminin bəndə üçün 10-larla faydası və xeyri vardır.

Ayənin bizə olan Hekayəti budur!
Nəfs, Şeytan, dünya, məqam, pul...kimi ağaların çəngindən qurtulub, yalnız vahid Allahın bəndəsi ola bilmək, yəni Tövhid böyük məqamdır. Dərbədərlik və girincçilikdən xilas olmaqdır. Vahid mərkəzdən idarə olunmaq, vahid mərkəzdən əmr almaq, vahid rəhbərə hesab vermək... - insanı insan edən məhz budur!
Baxın, mən həmişə deyirəm, insanlarla hesablaşmağa çalışmayın, min sifətli olarsınız. Çünki insanlar, onların maraqları, dünyaya baxışları və s. müxtəlifdir. Siz hansına hesab verəcəksiniz?! İnsanın hesablaşacağı vahid qüvvə Allahı olmalıdır. Allah bunu istədi deyə mən bunu edirəm, vəssəlam. Qoy kim necə düşünürsə düşünsün. İmam Sadiq (ə) buna görə deyirdi:
“Sənin bağlı ovcunun içində bir girdəkan var, hamı deyir qızıldır. Bunun sənə nə xeyri olacaq?! Və yaxud əksinə, sənin ovcunda qızıl var, hamı deyir ki, ovcundakı çürük bir girdəkandır, bunun sənə nə ziyanı olacaq, nə dəyişəcək ki?!” Heç nə. Ona görə də kamil insan yalnız – Allahı ilə, vicdanı ilə hesablaşır.
İnsan Allahın bəndəliyindən çıxan kimi pusquda bir çox “ağalar” dayanıb, tez başının üstünü kəsdirirlər, onu özlərinə tərəf dartırlar. Yiyəsizdir axı, yağlı tikədir! Ağıllı insan özünü o yarımçıq və tamahkar ağaların qurbanına çevirməz!

- Düşünürəm ki, düşüncə və ağıl bizə ən doğru yolu tapmaq üçün deyil, ən doğru yolu göstərəni tapmaq üçün verilib...Birincisini tapmağa çalışsaq, ikisini də itirəcəyik, amma ikincisini tapmağa çalışsaq ikisini də tapmış olacağıq!

İlqar Kamil.

Geriyə qayıdın